احمد بن علی بحرانیبحرانی، کمال الدین احمدبن علی بن سعیدبن سعاده سَتراوی، محقق و متکلم شیعی قرن هفتم است. ۱ - مشخصات کمال الدین بحرانیدر قریه سَتره (یک ونیم فرسخی جنوب مَنامَه) به دنیا آمد. از معاصران خواجه نصیرالدین طوسی بود و پیش از او درگذشت و در زادگاهش دفن شد [۱]
فسایی، ج ۲، ص ۱۲۶۵.
شاگرد او، علی بن سلیمان بحرانی ، [۲]
علی بن حسن بحرانی، انوارالبدرین فی تراجم علماءالقطیف و الاحساء والبحرین، ج۱، ص۶۰، چاپ محمد علی محمدرضا طبسی، نجف ۱۳۷۷، چاپ افست قم ۱۴۰۷.
وی را «لسان الحکماء و المتکلمین» می خوانده و از این‌که به توفیق الهی از چنین استادی بهره مند شده، خرسند بوده است. [۳]
سلیمان بن عبداللّه بحرانی، فهرست آل بابویه و علماء البحرین، ج۱، ص۹۲، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۴.
[۴]
محسن امین، اعیان الشیعة، ج۳، ص۴۳ـ۴۴، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
بحرانی از شیخ نجیب الدین محمد سوراوی ، شیخِ روایتِ سیّد بن طاووس ، و همچنین به واسطه شیخ نجیب الدین یحیی بن محمد یحیی سزاوی [۵]
محسن امین، اعیان الشیعة، ج۱۰، ص۳۰۳، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
از شیخ حسین [۶]
انوارالبدرین فی تراجم علماءالقطیف و الاحساء والبحرین، چاپ محمد علی محمدرضا طبسی، نجف ۱۳۷۷، چاپ افست قم ۱۴۰۷.
بن هِبَةُّالله بن رطبه سوراوی (ازمردم سوراو عراق )، فقیه امامی قرن ششم، روایت می‌کند. [۷]
سلیمان بن عبداللّه بحرانی، فهرست آل بابویه و علماء البحرین، ج۱، ص۶۸، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۴.
[۸]
محسن امین، اعیان الشیعة، ج۵، ص۳۹۰، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۹]
محسن امین، اعیان الشیعة، ج۶، ص۱۹۰، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۲ - آثارتنها اثر به جا مانده از او، رسالة العلم است که آن را به خواهش علی بن سلیمان بحرانی تألیف کرده، و او نیز کتاب را نزد خواجه نصیرالدین طوسی فرستاد و از او خواست که آن را شرح کند. خواجه با بزرگداشت مؤلف، رساله را به صورت «قال.اقول» شرح، و در بعضی موارد نیز مطالب آن را رد کرده است. [۱۰]
عبداللّه بن عیسی افندی اصفهانی، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، ج۱، ص۵۲، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۱.
برخی از تراجم نویسان احتمال داده‌اند که این رساله را شیخ کمال الدین میثم بحرانی، به درخواست خواجه نصیرالدین طوسی، شرح کرده باشد، یا علاوه بر شرح خواجه نصیرالدین، میثم بحرانی نیز شرحی بر آن نوشته باشد. [۱۱]
علی بن حسن بحرانی، انوارالبدرین فی تراجم علماءالقطیف و الاحساء والبحرین، ج۱، ص۶۱، چاپ محمد علی محمدرضا طبسی، نجف ۱۳۷۷، چاپ افست قم ۱۴۰۷.
این رساله، حاوی یازده اصل و ۲۴ مسئلة متفرع بر آنهاست. مؤلف، آرای متکلمان اشعری و معتزلی و موارد وفاق و خلاف آنان را در مسایل متنوعی، چون تعریف علم و تقسیم آن به فعلی و انفعالی، آورده و از علم باری (علم فعلی)، بحث کرده و به مناسبتی، قول معتزله را در باب حقایق ثابته نقد و رد کرده است. در مسئله دهم، به جزئیات علم باری پرداخته و ضمن تحقیق درباره آن، از آرای متکلمان فاصله گرفته و نظر حکمای مشاء را ـ که علم خداوند به جزئیات را بر وجه کلی می‌دانند ـ تأیید کرده است. [۱۲]
محمدبن محمد نصیرالدین طوسی، شرح مسئلة العلم، ج۱، ص۳۸، چاپ عبداللّه نورانی، مشهد ۱۳۴۵ ش.
۳ - فهرست منابع(۱) عبداللّه بن عیسی افندی اصفهانی، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۱. (۲) محسن امین، اعیان الشیعة، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳. (۳) سلیمان بن عبداللّه بحرانی، فهرست آل بابویه و علماء البحرین، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۴. (۴) علی بن حسن بحرانی، انوارالبدرین فی تراجم علماءالقطیف و الاحساء والبحرین، چاپ محمد علی محمدرضا طبسی، نجف ۱۳۷۷، چاپ افست قم ۱۴۰۷. (۵) محمدبن محمد نصیرالدین طوسی، شرح مسئلة العلم، چاپ عبداللّه نورانی، مشهد ۱۳۴۵ ش. ۴ - پانویس
۵ - منابعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «بحرانی»، شماره۵۶۴. |